Ya fa años que soñaba con fer chiretas de marisco, güei be d'aber-ne por astí, pero seguro que no sapen tan buenas como yo me pensaba de nino

8 oct 2012

Engañapastors


Plega o agüerro, as tascas de puerto se meten soras, o berde s'esbafa e o siso u narrón (Festuca skia, F. scoparia), ixa yerba punchuda d'a montaña, se ixeca, queda dura, esbarizadera, mesmo periglosa cuan as pantas s'enclinan, cuan pasamos por palas e canals. A poca color que se bei ye a de bel par de flors: o escusabrendas (Merendera pyrenaica), e o engañapastors (Crocus nudiflorus). Ta muita chen son bien parellanas, pero a poco que paremos cuenta beyeremos que a primera no ha trallo, naxen os petalos dende o solero, mientres a segunda ha un trallet de meyo furco - 7 zm. más u menos - en o cabo d'o cualo se'n ubre a flor. Ye flor de agüerro pero ta ra primabera bi n'ha dos flors más d'o mesmo chenero: Crocus vernus subsp. albiflorus (en a foto d'abaxo, feita en Canziás), e Crocus nevadensis subsp. marcetii. Son más clariscas, u blancas sin más. Vernus ('primabera') ye endemica d'as montañas d'o zentro e sur d'Europa, nevadensis ye iberoafricana, anuqe a subespezie no más medra que en o prepirineo meridional. O engañapastors de agüerro ye propia d'o NW de Franzia e norte d'a Peninsula Iberica.


En fin, o caso ye que, como cuentan por Sobremón, yera un pastor una mica estalentau con as güellas, por o puerto, pa istos días d'agüerro e, dimpués de minchar de rezio se fizo una clucada de ixas que se sienten os ronquius por a punta Erata. Se rebelló por fin, cuasi sin d'esmo, e puyó dende a caseta t'alto por a tasca a cosirar o bestiar. Puyaba e bedeba as floretas lilas cuan le bino a ideya de que tanto eba dormiu que ya s'eba pasau o ibierno, que ya naxeban as flors con a primabera. Sin pensar más, chifló a ro can ta que chirase as güellas y as puyó bien alteras. Dimpués, canso, tornó ta ra caseta, zenó e se chitó. Ixa nuei binon boiras fredas dende a güega Franzia e, en metá d'o escuro pretó a nebar como si fuese chinero. A l'otrol día as metaz d'as güellas yeran muertas por a montaña y, dende allora, a floreta d'agüerro se clama engañapastors.

Crocus ye o chenero d'o zafrán. En os decumentos meyebals se puede beyer que pasaba muito zafrán por as güegas d'o reino, trayito dende as sierras de Teruel u dillá. De cabo cuan, es os libros bienen partidas de "zafrán borde". Ye bien posible que iste atro zafrán siga o nuestro engañapastors, e que aquí fesen igual como feban con atra espezie d'o chenero en o reino de Mallorcas, as Illes Balears.

E cuento contau, por a chaminera enta o tellau. Feliz agüerro.




No hay comentarios:

Publicar un comentario